Parlamenter Sistem

     Kuvvetler ayrılığının yumuşak olarak görüldüğü sistemlere parlamenter sistem ya da parlamentarizm denir. Kuvvetler ayrılığının yumuşak olması demek yasama ve yürütme organlarının birbirinden tam olarak ayrı olmaması anlamına gelir. İki erk de kural olarak farklı organlara bırakılmış olsa da iç içe geçmiş vaziyettedirler.

Parlamenter sistemlerde yürütme iki kanatlıdır. Bir kanat devlet başkanıdır. Bu ister bir kral olsun ister bir cumhurbaşkanı olsun fark etmez, yürütmenin sorumsuz olan kanadıdır. Yürütmenin diğer kanadı ise kabine veya hükumettir. Hükumetin veya kabinenin başı başbakandır. Başbakan ile birlikte bakanlar kurulu kabineyi oluşturur. Bunların görevi ülkenin iç ve dış politikalarını belirlemektir. Hükumet yürütmenin sorumlu olan kanadıdır. Yani başbakan ve bakanları meclise karşı sorumludurlar.

Yürütmenin başındaki cumhurbaşkanı da başbakan da bir parlamenterdir. Yani yasama organı tarafından seçilir. Cumhurbaşkanı parlamentodan ayrıldığı an vekilliği sona erer. Yani yasama fonksiyonuna katılamaz. Böylelikle cumhurbaşkanının tarafsız olması amaçlanır. Cumhurbaşkanının tarafsız olması yürütme açısından çok önemlidir, çünkü gerektiğinde hükumeti frenleyecek olan cumhurbaşkanıdır.

Başbakanın da parlamenter olduğunu söylemiştik. Cumhurbaşkanı parlamentodan en çok oy alan parti liderini hükumeti kurmakla görevlendirir. Bu kişi listesini oluşturur ve cumhurbaşkanına sunar. Cumhurbaşkanı bu listeyi onaylarsa hükumet kurulmuş olur. Oluşan yeni kabine bir plan hazırlar ve bunu meclise sunar ve güvenoyu ister. Meclis bunları beğenmezse güvenoyu vermez ve hükumet düşer.

Bu iki özellik (yürütmenin iki kanattan oluşması ve yürütmenin başındakilerin meclisten seçilmesi) parlamenter sistemlerin en spesifik özelliğidir.

Parlamenter sistemde aynı kişi hem yasama hem de yürütmede görev alabilir. Kuvvetler ayrılığının yumuşak olarak görüldüğü nokta burasıdır. Hükumetin üyelerinin de mecliste koltukları vardır. Onlar da kanun tasarılarının oylanması sırasında el kaldırırlar. Ne de olsa onlar da birer parlamenterdir. Ayrıca bakanlar kurulu çıkardıkları kanun hükmünde kararnameler ile yasama faaliyetine katılırlar. Yürütme organının bütçe hazırlama ve uluslararası antlaşmalar yapma yetkisi de vardır. Bütçe hazırlanır, meclis kabul eder. Aynı şekilde uluslararası nitelikteki antlaşmaları hükumet yapar, meclis uygun bulur, cumhurbaşkanının onaylar. Cumhurbaşkanının onay yetkisi sadece burada görülmektedir.

Yürütme organı yasama organını feshedebilir. Yasama organı da araştırma, soruşturma, gensoru gibi yollarla yürütmeyi denetleyebilir. Meclis araştırması diğerlerinden biraz farklıdır. Çünkü bu hükumet üyelerini cezai sorumluluğa götürür. Önce mecliste karar alınır ve soruşturma başlar. Ancak soruşturmayı savcı değil meclis yürütür. Çünkü savcı hükumet üyelerini araştıramaz. Eğer soruşturma sonucunda hükumet üyesi ya da üyeleri suçlu bulunursa karar yüce divana gider. O kişi ya da kişiler de görevden alınır. Anayasa mahkemesi burada ceza mahkemesi gibi çalışır. Soruşturma bir vekil içinse savcı bir fezleke hazırlayıp meclise gönderir.

Parlamenter sistem oldukça yaygın bir sistemdir. İngiltere, Almanya, İtalya, İspanya, Belçika, Hollanda gibi ülkelerde görülmektedir.