İleri Sürülebileceği Çevre Bakımından Haklar

     Hak sahibinin hakkını ileri sürebileceği çevre açısından haklar ikiye ayrılır. Bunlar mutlak haklar ve nısbi haklardır. Nısbi haklar da kendi içinde ikiye ayrılır.

Mutlak Haklar

Bu tür haklar hak sahibinin herkese karşı ileri sürebileceği haklardır. Yani bu haklar muayyen bir kişiye karşı mevcut olan ve sadece ona karşı ileri sürülebilen haklar değildir. Herkes bu haklara saygı duymak, bu hakları ihmal etmemek durumundadır.
Ayni haklar, kişilik hakkı, velayet hakkı bu hakkın en iyi örnekleridir.

Nısbi Haklar

Nısbi haklar ise hukuki bir ilişkinin muhatapları arasında veya sadece belli bir kişiye karşı ileri sürülebilen haklardır. Bu haklara uymakla yükümlü kişiler kendisine karşı hak ileri sürülebilen kişilerdir.
Nısbi hakların en güzel örneği Alacak hakkıdır. Alacaklı borcun ifasını sadece karşı taraftan isteyebilir. Borçlu da alacaklının bu hakkına riayet etmek durumundadır.
Nısbi haklar kendi içinde ikiye ayrılır.

1)Alelade Nısbi Haklar: Bunlar bildiğimiz sıradan nısbi haklardır. A ile B arasındaki kira sözleşmesine dayalı olarak olarak tesis edilen alacak hakkı böyledir. Malik A'nın B'den kira bedelini istemesi ve B'nin buna karşılık evde ikamet etmesi nısbi hak niteliğindedir. Her iki taraf da alacağını karşısındakinden isteyebilir.
Aslında nısbi hakların çoğu alelade nısbi haklardır.

2)Etkisi Güçlendirilmiş Nısbi Haklar: Bunlar tapu siciline şerh düşülmesi ile tanınan nısbi haklardır. Kanun bu sayede hakkın ileri sürülebileceği çevreyi genişleterek bir nevi hakkı güçlendirmiştir. Hak-kın etki alanı genişlemiştir ancak hala nısbi haktır, mutlak hak olarak değerlendirilemez.
Bu yüzden bu haklara şerhedilebilir nısbi haklar da denir.
Şerh verilebilecek haklar kanunda öngörülmüştür. Bunların dışında kalan haklarda şerh söz konusu değildir. Sınırlı sayıdaki bu haklar başlıca şu şekildedir:
Sözleşmeden doğan şüf'a, iştira, vefa hakları, arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesine bağlı inşaat hakkı, rehinli alacaklının boş dereceye ilerleme hakkı vb.

Örnek Olay
A'nın maliki olduğu evde B ikamet etmektedir. Yapılan kira sözleşmesinde tapu siciline şerh düşülmüş ve nısbi hakkın etkisi güçlendirilmiştir. Bir süre sonra acil paraya ihtiyacı olan A evi C'ye satmak zorunda kalmıştır. C ise Almanya'dan oğlunun geleceğini ve bu eve yerleşeceğini belirterek kira sözleşmesi devam etmesine rağmen B'nin evi boşaltmasını istemiştir. Bu durumda B hakkını C'ye karşı ileri sürebilir ve evde oturmaya devam edebilir. Ancak hakkını sadece C'ye karşı ileri sürebilir. 
Görüldüğü üzere ortada kira sözleşmesinden kaynaklı bir alacak hakkı söz konusudur. Normalde B hakkını sadece A'ya karşı ileri sürebilecekken şerh mekanizması sayesinde alacak hakkında taraf olmayan C'ye karşı da ileri sürebilmektedir. Yani B'nin sahip olduğu nısbi hakkın etkisi güçlendirilmiş fakat mutlak hak olmamıştır.