Hak ve Hukuk Kavramları Üzerine

     Hukukta temel kavramların başında hak kelimesi gelir. Çünkü diğer kavramlar hakka ilişkin olarak ele alınır. Bu yüzden de hak kavramının tanımlarını bilmek gerekir.
Dilimize Arapça'dan giren hukuk sözcüğü ise aslında hak kelimesinin çoğuludur. Ancak dilimize yerleşmiş anlamı ile hukuk objektif düzeni, hak kelimesi ise bir kimsenin hukuki düzen tarafından korunan menfaatlerini ifade eder.
Yabancı hukuklarda ise hakkı ifade eden kelime ile hukuku ifade eden kelime aynıdır. Bu Fransızca'da droit,Almanca'da recht, İtalyanca'da da dritto'dur. Bu dillerde hak ile hukuku ayırmak için hukuku ifade etmek üzere objektif, hakkı ifade etmek için de sübjektif sıfatı eklenmektedir.

• Hak kavramı nasıl açıklanır?

     Doktrinde hak kavramını açıklamak üzere çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Bunlar İrade, Menfaat ve Karma teorileridir.

İrade Teorisi: Bu görüşe göre hak, hukuki düzen tarafından bireylere tanınan irade kuvvetidir. Bir başka deyişle bir şahıs başka bir şahsa zorla da olsa kendi iradesini kabul ettirebiliyorsa hak sahibidir. Bu teorinin en kuvvetli savunucusu Alman hukukçu Bernhard Windscheid'dir.

İrade teorisinin en önemli savunucusu olan Bernhard Windscheid

Ancak bazı hukukçular İrade teorisini içi boş bir kutuya göre benzeterek eleştirmişlerdir. Şöyle ki bu teoriye göre hak sahibi olabilmek için irade sahibi olmak gerekir. O zaman irade sahibi olmayan veya irade sahibi olup da bunu kullanamayanlar hak sahibi olamayacaklardır. Örneğin yeni doğmuş bir bebeğin iradesi vardır ama iradesini kullanacak durumda değildir. İşte İrade teorisine göre bir bebeğin hakları yoktur. Ancak bebekler de diğer insanlar gibi temel haklara sahiptirler.

Menfaat Teorisi: Bu görüş ise hakkı hukuken korunan menfaatler olarak izah eder. Sadece menfaati önemser, iradeye önem vermez. Bu teorinin en önemli temsilcisi ise bir başka Alman hukukçu Rudolf von Jhering'dir.

Menfaat teorisinin en önemli temsilcisi Rudolf von Jhering

Bu görüş de sadece menfaati nazara alması bakımından eleştirilir. Mesela bazı menfaatler hukuk tarafından korunmaktadır. Böyle olduğu halde menfaat sahibinin bu korunmadan yararlanmak için yetkisi olmayabilir. Bu sebeple herhangi bir hakkın söz konusu olmadığı öne sürülmüştür.

Karma Teori: En çok kabul gören teoridir. Diğer iki görüşün birleşimidir aslında. Şöyle ki hak, hukuken korunan ve faydalanılması hak sahibinin ya da temsilcisinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir.