Yazılı Hukuk Kuralları Nasıl Yürürlükten Kalkar?

Kanun, cumhurbaşkanlığı kararnamesi gibi yazılı kurallar Resmi Gazete’de yayımlanırlar. Bunlar Resmi Gazete’de yayımlanmadıkça yürürlüğe giremezler. Yönetmeliklerin ise hepsinin Resmi Gazete’de yayımlanması gerekmez.

Ancak yürürlükteki kurallar zamanla dönemin ihtiyaçlarına cevap veremez hale gelebilir. O zaman kuralın değiştirilmesi veya tamamen yürürlükten kaldırılması gündeme gelir. Peki yürürlükteki bir hukuk kuralı nasıl yürürlükten kalkar?

Bu soruya 3 farklı cevap verilebilir:

a.       Kendiliğinden yürürlükten kalkar.

b.      Başka bir norm onu yürürlükten kaldırır.

c.       Yargı kararıyla yürürlükten kalkar.

Kanun koyucu, düzenleme getirirken norma bir ömür biçebilir yani o normun ne zamana kadar yürürlükte kalacağını belirleyebilir. Ya da bir şart koyar, o olayın gerçekleşmesi halinde normun yürürlükten kalkacağına hükmeder. İşte normun ömrü bitince veya gerekli şartın meydana gelmesi durumunda norm başka bir işleme gerek duyulmaksızın yürürlükten kalkar. Buna normun kendiliğinden yürürlükten kalkması denir.

İlga denilen işlemle bir hukuk normu başka bir hukuk normunu açık bir şekilde yürürlükten kaldırabilir. Ancak bu işlem açıkça değil kapalı bir şekilde de olabilir. Buna da zımni ilga denir.  Bu yollarla bir norm başka bir norm tarafından yürürlükten kaldırılmış olur. Böyle bir durumda hukuk düzeninde bir boşluk meydana geleceği için hâkimin hukuk yaratması gündeme gelir.

Anayasanın 148. maddesi gereği kanunların, cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, meclis iç tüzüğünün anayasaya uygunluğunu Anayasa mahkemesi denetler. Bunların tamamını veya bazı hükümlerini iptal ederek yürürlükten kaldırabilir. İptal kararı Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra yürürlükten kalkar.

2017 kaldırılan tüzüklerin denetimini ise Danıştay yapardı. Tüzüğün yasaya aykırı olması halinde Danıştay tarafından iptal edilebilirdi. Böylelikle o tüzük yönetmelikten kalkmış olurdu.

Anayasa mahkemesinin ve Danıştay’ın bu işlevleri normların yargı kararıyla yürürlükten kalkmasına örnektir.