Parlamenter Sistem Örneği: İngiltere

A.   Tarihsel Gelişim

            Britanya adı verilen ada 455-526 yılları arasında Saksonların egemenliği altında iken 547-548 yılları arasında Angles işgaline uğramıştır. 1042 tarihinden itibaren ise Anglesler ile Saksonlar adaya beraber hakim olmuşlardır. Kurdukları bu birliktelik Anglo-Sakson Krallığı olarak bilinir. Bu krallığın örf ve adetlerine göre kral karar almadan önce ülkenin önde gelen isimlerine danışmalıydı. Bu sebeple senyörlerden, din adamlarından vb. mürekkep bir meclis vardı. Witan adlı meclis kralın danışma meclisi gibi görev yapardı. Bir de Moot adlı toplantılar vardır. Burada ise yerel sorunlar çözülür ve yargılamalar yapılır. Bu iki müessese İngiliz parlamentosunun kökleridir.

1066 yılına gelindiğinde ise ada Norman istilasına uğramıştır. Norman kralı William Anglo-Sakson krallığına son verse de meclisi dağıtmamıştır. Bilakis meclise feodal beyler, aristokratlar eklenerek Magnum Concilium meydana gelmiştir.

13. yüzyıl başlarında tahta çıkan John (Yurtsuz John olarak bilinir) kötü bir yönetim sergilemiştir. Baronlarıyla arası açılmıştır. Üstelik bir de savaşta Fransa’ya yenilince aforoz edilmiştir. Baronların isyanına dayanamayan John 15 Haziran 1215 tarihinde Magna Carta Libertatum’u imzalamıştır. (John ismi kraliyet ailesi için kötü çağrışımlar yaptığı için halen dahi yeni doğan prenslere John ismi verilmez)

John’dan sonra başa geçen Henry’de krallığı idare edememiştir. Simon de Montfort önderliğindeki baronlar tarafından hapsedilmiştir. Ayrıca Simon Magnum Concilium’a her kontluktan ve şehirden ikişer temsilci gönderilmesini istemiştir. Böylece halk da parlamentoda temsil edilmeye başlamıştır. Ancak soylular şehir temsilcileri ile aynı yerde oturmak istemeyince toplantı salonları ayrılmıştır. Soylular Lordlar Kamarasını, şehir temsilcileri ise Avam Kamarasını meydana getirmişlerdir. Böylelikle ilk başta tek meclisli bir özellik gösteren İngiliz Parlamentosu iki meclisli bir parlamento haline gelmiştir.

B.    Yasama

Lordlar Kamarasının 790 üyesi vardır ve bunlar seçimle işbaşına gelmedikleri için herhangi bir bölgeyi temsil etmezler. Avam Kamarasının çalışmalarını denetlerler. Başkanını Avam Kamarası seçer ancak bu başkan üyeleri toplantıya çağıramaz veya Avam Kamarasına karışamaz. Görüldüğü üzere Lordlar Kamarası sembolik niteliktedir.

Lordlar ve Avam Kamaralarına ev sahipliği yapan Westminster Sarayı

Avam Kamarası ise seçilmiş 650 vekilden oluşur. Vekillerin görev süreleri 5 yıldır. Bu kamara hükumet için hayati öneme sahiptir. Çünkü yasaların uygulanabilmesi için Avam Kamarası onay vermelidir. Yasalar için Lordlar Kamarasının onayı da gereklidir ancak Avam Kamarası Lordlar Kamarasının kararını bozabilir. Vergi konusunda ise karar verebilecek tek mercii Avam Kamarasıdır.

C.   Yürütme

Önceleri kral kabineye başkanlık ederdi ancak George bu geleneğe son vermiştir. Çünkü kendisi bir Alman prensiydi ve İngilizce bilmiyordu. Kabinede alınan kararlar bir bakan aracılığıyla krala iletiliyordu. Kısa bir süre içerisinde bu bakanın prestiji arttı ve başbakan (prime minister) olarak anılmaya başlandı. Böylelikle kabine toplantılarına katılan Robert Walpole ile İngiliz ve hatta dünya tarihinde ilk kez başbakanlık müessesesi kurulmuş oluyordu.

Kabine üyeleri ve başkanı Avam Kamarasındaki çoğunluğa sahip partiden seçilir. Yani kabine Avam Kamarasının güvenine dayanır ve yine ona karşı sorumludur. Ayrıca kabine yürütmenin asıl sahibidir. Kral ya da kraliçe yürütmenin sorumsuz tarafıdır. Dolayısıyla yetkileri semboliktir.

D.   Yargı

İngiltere’de yargı birliği hakimdir. Yani yargı teşkilatı adli, idari kollara ayrılmamıştır. Sistemin tepesinde ise Lordlar Kamarası vardı. 2005 yılında çıkarılan Anayasal Reform Kanunu ile üst meclisin yargısal rolü elinden alınmış, Ekim 2009’dan itibaren görev yapmak üzere Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi kurulmuştur.

Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi