Evlenme

Evlilik karşı cinsten insanların usulüne uygun olarak yaptıkları biyolojik ve sosyolojik bir kurumdur. Evlenme ise evlilik birliğini meydana getirmek için nişanlıların yaptığı bir işlemdir. Bu işlemin hukuki nitelikte olduğu su götürmez bir gerçektir. Hatta evlenme, bir aile hukuku akdi olarak görülebilir.

A.     Evlenme Ehliyeti

1)       Tam Ehliyetliler:  Ayırt etme gücüne sahip, kısıtlı olmayan ve yaşça erginliğe ulaşmış karşı cins bireyler evlenebilirler. Evlenme yaşı ise kadın erkek fark etmeksizin TMK madde 124’de 17 olarak belirlenmiştir. Ancak aynı madde bazı olağanüstü hallerde hakim 16 yaşını doldurmuş kadın veya erkeğe evlenme izni verebilir der.

TMK m. 124- Erkek veya kadın onyedi yaşını doldurmadıkça evlenemez.

Ancak, hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi dinlenir.

2)       Tam Ehliyetsizler:  Evlenme yaşını doldurmamış kişiler evlenmeye tam ehliyetsizdir.

TMK m. 125 ayırt etme gücünden yoksun olanların da evlenemeyeceğini açıkça belirtmiştir.

TMK m. 125- Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar evlenemez.  

3)       Sınırlı Ehliyetsizler: TMK m. 126 ve 127 küçük ve kısıtlıların yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça evlenemeyeceklerini hükme bağlamıştır. Yasal temsilci veli olsun vasi olsun noter onaylı yazılı rıza gerekir. Bu da diğer belgelerle beraber başvuru sırasında takdim edilir.

Yasal temsilci evlenmeye izin vermiyorsa TMK m. 128 gereği sınırlı ehliyetsiz evliliğe izin isteyebilir. Yasal temsilciyi dinleyen hakim bunda haklı bir sebep görmezse evliliğe izin verebilir.

TMK m. 126- Küçük, yasal temsilcisinin izni olmadıkça evlenemez.

TMK m. 127- Kısıtlı, yasal temsilcisinin izni olmadıkça evlenemez.

TMK m. 128- Hâkim, haklı sebep olmaksızın evlenmeye izin vermeyen yasal temsilciyi dinledikten sonra, bu konuda başvuran küçük veya kısıtlının evlenmesine izin verebilir.  

B.     Evlenme Engelleri

1.       Hısımlık (TMK m. 129)

·         Üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında,

·         Kayın hısımlığı meydana getirmiş olan evlilik sona ermiş olsa bile, eşlerden biri ile diğerinin üstsoyu veya altsoyu arasında

·         Evlât edinen ile evlâtlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında evlenme engeli bulunur.

2.       Önceki Evlilik ve Gaiplik

·         Önceki evliliği bitmedikçe kişi evlenemez. (TMK m. 130)

·         Gaipliğine karar verilen kişinin eşi ile olan evliliği feshedilmedikçe eşi tekrar evlenemez. (TMK m. 131)

3.       Akıl Hastalığı

·         Akıl hastaları, evlenmelerinde tıbbî sakınca bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla anlaşılmadıkça evlenemezler. (TMK m. 133)

Bunlar kesin evlenme engelleridir. Yani bunlardan biri var olduğunda evlenme kesin hükümsüzdür. Aşağıdakiler ise kesin olmayan evlenme engelleridir. Bunlar evlenmeyi etkilemez.

4.       Iddet Müddeti

·         TMK m. 132 hükmünce evliliği sona ermiş kadın evliliği sona ermesinden itibaren başlayarak 300 gün geçmedikçe evlenemez. Buna ıddet müddeti ya da bekleme süresi denir. Kadının önceki evliliğinden gebe kalıp kalmadığının anlaşılması için kanun koyucu kadının azami hamilelik süresi olan 300 gün beklemesi gerektiğini hükme bağlamıştır. Kadın bu süre dolmadan evlenirse evlilik geçerlidir.

5.       Bazı Bulaşıcı Hastalıklar

·         TMK akıl hastalığından başka bir hastalığı evlenme engeli olarak görmemişse de 1930 tarihli Umumi Hıfzısıhha kanununu bazı hastalıkları evlenme engeli olarak belirtmiştir. Kişi bu hastalıklara sahip biriyle evlenirse yine evlilik geçerli olacaktır.

C.     Evlenmenin Şekil Şartları

       I.            İlk olarak kadın ve erkek içlerinden birinin ikamet ettiği yerdeki evlendirme dairesine birlikte başvurur. (TMK m. 134) Bu başvuru yazılı ya da sözlü olarak yapılabilir. (TMK m. 135)

    II.            Başvuru esnasında gerekli belgeler TMK m. 136’da sıralanmıştır: Erkek ve kadından her birinin, nüfus cüzdanı ve nüfus kayıt örneği, önceki evliliği sona ermiş ise buna ilişkin belge, küçük veya kısıtlı ise ayrıca yasal temsilcisinin imzası onaylanmış yazılı izin belgesi ve evlenmeye engel hastalığının bulunmadığını gösteren sağlık raporu.

 III.            Evlendirme memuru başvuruyu inceler. (Memur belediye olan yerlerde belediye başkanı veya onun tayin edeceği memur iken köylerde muhtardır)

  IV.            Yapılan inceleme sonucu bir eksiklik yoksa memur çiftlere izin belgesi verir. Bu belge verildiği tarihten başlayarak altı ay içinde evleneceklere herhangi bir evlendirme memuru önünde evlenebilme hakkı sağlar (TMK m. 139)

     V.            Evlendirme memuru tören yerinde evleneceklerden her birine birbiriyle evlenmek isteyip istemediklerini sorar. Evlenme, tarafların olumlu sözlü cevaplarını verdikleri anda oluşur. Memur, evlenmenin tarafların karşılıklı rızası ile kanuna uygun olarak yapılmış olduğunu açıklar (TMK 142)

  VI.            Son olarak çiftlere tören bitiminde evlilik cüzdanı verilir. Çiftler isterlerse evlilik cüzdanını aldıktan sonra dini tören yapabilirler (TMK m. 143)